Imiona i nazwiska w Portugalii – o co tu chodzi?
Życie w Portugalii

Imiona i nazwiska w Portugalii – o co tu chodzi?

Chaos nazewniczy czy przemyślana reguła? Rodzinne nazwiska w Portugalii mogą przyprawić o ból głowy, gdyż każdy członek rodziny zwie się inaczej. Jak to możliwe?

Praktycznie każdy rodowity Portugalczyk otrzymuje podczas narodzin dwa imiona oraz co najmniej dwa nazwiska. Imiona powinny być dźwięczne, pasujące do siebie, a z kolei nazwiska stanowią mieszankę członów od matki i ojca.

W praktyce każdy bliski może nazywać się nieco inaczej, przykładowo: dziadek, ojciec i wnuk nigdy nie będą mieć dwóch takich samych nazwisk. Dlaczego?

Na pierwszy rzut oka portugalskie nazwiska wskazują na prawdziwy nazewniczy chaos. Inaczej nazywa się matka, ojciec i dziecko. Jak to możliwe?

Tradycyjnie portugalska żona nie przyjmuje nazwiska po mężu – pozostaje przy swoich dwóch nazwiskach rodowych (jednym od matki i jednym od ojca, o czym będzie jeszcze mowa poniżej). Mąż i żona, choć tworzą rodzinę, mają więc zupełnie inne nazwiska.

Jak się będzie nazywać córka lub syn w takiej sytuacji? Jest na to prosta reguła: dziecku zazwyczaj nadaje się dwa nazwiska, jedno od matki i jedno od ojca. Które?

Bezpośrednio po imionach nadanych dziecku umieszczamy najpierw drugie nazwisko matki, a potem drugie nazwisko ojca. Pierwsze nazwisko matki i pierwsze nazwisko ojca umiera więc śmiercią naturalną.

Skomplikowane? Najłatwiej wyjaśnić tę regułę na konkretnym przykładzie.

Matka: Maria Francisca Tavares Pereira
Ojciec: João Pedro da Silva Carvalho
Córka:   Rute Marlene Pereira Carvalho
Syn:       Manuel José Pereira Carvalho

Jak widać powyżej pierwsze człony nazwiska, zarówno matki jak i ojca, nie są nadawane dzieciom i tym samym nie zostają przekazane kolejnym generacjom.

Można też łatwo zauważyć, że drugie nazwisko ojca dziecka będzie przekazywane następnym pokoleniom, natomiast drugie nazwisko matki nie przetrwa próby czasu.

Poniżej przedstawiam infografikę, która pomoże zobrazować nazwiska w kolejnych pokoleniach przykładowej rodziny portugalskiej – od dziadków do prawnuków.

Imiona i nazwiska w Portugalii - o co tu chodzi - infografika

Popularne nazwiska w Portugalii

Mam wrażenie, że większość nazwisk portugalskich wiąże się bezpośrednio z przyrodą, z roślinami bądź ze zwierzętami.

Oto przykłady najpopularniejszych nazwisk w Portugalii i ich dosłowne znaczenie:

Silva – krzew jeżyny,
Pereira – grusza (drzewo),
Oliveira – drzewo oliwne,
Carvalho – dąb
Pinto – pisklę,
Rocha – skała,
Raposo – (pan) lis,
Coelho – królik,
Costa – wybrzeże,
Carneiro – baran.

Inne popularne nazwiska to także: Santos, Ferreira, Rodrigues, Martins, Jesus, Sousa, Fernandes, Gonçalves, Ribeiro, Teixeira, Azevedo czy Machado.

Imiona w Portugalii – zasady nadawania

Własnymi prawami rządzą się także portugalskie imiona. Istnieją niepisane zasady, na które zwracają uwagę przyszli rodzice. Obydwa imiona muszą ze sobą dobrze brzmieć, zazwyczaj jedno z nich jest tzw. mocniejsze, czyli mais forte. Wówczas nie ma znaczenia, w którym miejscu zostanie zapisane, i tak zdominuje życie wybrańca.

Trudno napisać tu jakieś szczególne wyznaczniki wskazujące na „mocne” imię, najczęściej jedno jest krótsze, a drugie dłuższe, jednak bywają wyjątki. Portugalczycy po prostu wiedzą, czują we krwi i w kościach, jak powinny brzmieć dwa imiona obok siebie, aby nie wzbudzały zakłopotania czy rozbawienia u innych osób.

Zanim przejdziemy jednak do połączeń, warto poznać najpopularniejsze imiona w Portugalii, które od dekad cieszą się największą sympatią.

Najpopularniejsze imiona żeńskie w Portugalii

W ostatnich latach (2004-2015) największą popularnością cieszą się niezmiennie imiona: Maria (po portugalsku wymawiane przez długie „j”, czyli Marija), Matilde, Leonor, Ana i Beatriz.

Inne często nadawane imiona to żeńskie: Carolina, Alice, Mariana, Francisca, Inês (to nasza polska Agnieszka), Madalena, Joana.

Co ciekawe Maria nie schodzi z czołówki najpopularniejszych portugalskich imion żeńskich od wielu, wielu lat! Właśnie to imię było najczęściej nadawanym na przestrzeni dziesięciu z ostatnich dwunastu dekad. Jedynie w latach 1980-1989 oraz 1990-1999 ustąpiło pierwszeństwa imieniu Ana, aby móc powrócić na szczyt listy w ostatnich latach.

Półżartem można powiedzieć, że nic więc dziwnego, iż co druga babcia i mama w Portugalii ma na imię Maria!

A w wielu przypadkach tak jest w rzeczywistości. Portugalscy mężczyźni żartobliwe wołają na swoje żony i dziewczyny a minha Maria, co dosłownie oznacza moja Maria. Jeśli zapomnieliśmy imienia wybranki naszego kumpla, zawsze można zapytać: Jak tam Twoja Maria? – i z twarzą wyjść z niezręcznej sytuacji. 

Jeśli Maria Cię zaintrygowała, przeczytaj koniecznie dedykowany jej wpis: Portugalska Marija bez tajemnic >>>

Najpopularniejsze imiona męskie w Portugalii

Wśród chłopców ostatnimi czasy (2004-2015) królują imiona: João (czyli Jan), Rodrigo, Martim, Afonso, Tiago (czyli Jakub) i Diogo.

Popularne są także: Francisco (czyli Franciszek), Gabriel, Duarte, Miguel (czyli Michał) i Tomás, Pedro (czyli Piotr), Lourenço, José (czyli Józef), Paulo (czyli Paweł), Ricardo (Ryszard).

Łączenie dwóch imion w Portugalii to wyzwanie estetyczne

Znamy już popularne imiona w Portugalii, czas skomplikować sobie życie i przybliżyć nieco ich połączenia – typowy mieszkaniec tego kraju ma je przecież dwa. I w tym tkwi cały szkopuł. Imiona muszą być dobrze dobrane. Ale co to właściwie znaczy dobrze? Muszą trafnie brzmieć zarówno razem, jak i z nazwiskiem (a właściwie z dwoma).

Ciężko tutaj przedstawić jakąkolwiek regułę, prawdopodobnie trzeba po prostu urodzić się w Portugalii, aby odpowiednio zestawiać ze sobą pasujące do siebie imiona – przykładowo Joaquim António nie brzmi tak dobrze jak António Joaquim… Dlaczego? Nie wiem. Nawet rodowity Portugalczyk może mieć trudności z wytłumaczeniem tego fenomenu. Tak po prostu brzmi lepiej, kropka.

Przykładowe dobre, popularne połączenia imion portugalskich to:

José Manuel, czyli w skrócie Zé Manel;
Antonio José, czyli Tozé / Tó-Zé / TóZé;
Antônio João, czyli Tojó;
José Carlos, czyli Zeca;

Ana Raquel, gdzie imię Raquel zazwyczaj jest „mocniejsze”, a Ana pomijana w codziennym życiu;
Joana Filipa – imię Joana zazwyczaj jest „mocniejsze”, a Filipa pomijana;
João Paulo, czyli João („mocniejsze”), imię Paulo jest najczęściej pomijane;
José Pedro, tu Pedro jest „mocniejsze”, a José pomijane;
Ana Rita, gdzie oba imiona mają „taką samą ważność” i używane są zawsze w taki sposób;
José Luís, podobnie jak Ana Rita, na co dzień raczej używane są oba imiona jednocześnie.

Istnieją też znane połączenia imion, gdzie jedno z nich jest żeńskie, a drugie męskie, przykładowo:

Maria João – dla kobiety (po polsku byłaby to Maria Jan);
Maria
José – dla kobiety (po polsku byłaby to Maria Józef);
José Maria
– dla mężczyzny (po polsku byłby to Józef Maria).

Przy okazji warto też wspomnieć o najbardziej popularnych skróceniach imion:

Toni to António;
to José;
Quim to Joaquim;
Xico to Francisco;
Nando to Fernando;
Isa to Isabel.

Z kolei, jeśli chcemy zdrobnić imię portugalskie, aby brzmiało czulej i delikatnie, najczęściej stosuje się końcówki “inho”, “inha”, “zinho”, “zinha” (czytaj kolejno: inio, inia, zinio, zinia), np.:

Ana: Aninha (czytaj Aninia), Anita;
Laura: Laurinha (czytaj Laurinia);
Clara: Clarinha (czytaj Klarinia);
José: Zezinho (czytaj Zezinio);
João: Joãozinho (czytaj Rzoałzinio);
Pedro: Pedrinho (czytaj Pedrinio).

Imiona, które mogą się niejednoznacznie kojarzyć w Polsce lub w Portugalii

Rui – w Portugalii wymawiane jest mocnym, gardłowym „r”, co w praktyce pierwszą literę przekształca w „ch”… Jak widać, to raczej średni pomysł na imię dla dziecka w parach polsko-portugalskich;
Afonso – w Portugalii imię królów, w Polsce kojarzone najczęściej z sutenerem;
Aníbal – czy przyszedł Ci na myśl nie kto inny jak słynny Hannibal Lecter?;
Beata – polskie imię Beata po portugalsku dosłownie oznacza pet papierosa (port. beata de cigarro).

Imiona i nazwiska w Portugalii – odpowiednie łączenie

Przejdźmy teraz do sedna sprawy, czyli połączeń portugalskich imion i nazwisk. Tutaj sprawa wydaje się najbardziej skomplikowana. Obydwa imiona powinny tworzyć estetyczne połączenie same ze sobą, a także z nazwiskami.  

Oficjalnie wszyscy mają wiele imion i nazwisk, jednak w życiu codziennym Portugalczycy używają jednego imienia (tego „mocniejszego”) i najczęściej drugiego nazwiska, np. Joana Filipa Peixoto Carvalho, wszystkim będzie znana jako Joana Carvalho. Proste? To zależy.

Są także nazwiska, które są „mocniejsze” i tym samym mające pierwszeństwo w codziennym zastosowaniu. Przykładowo są to takie nazwiska jak: Coelho, Arribança, Barata, Carvalho.

Na chłopaka nazywającego się António Joaquim Arribança Mendes będziemy wołać António Arribança, lub po prostu Arribança. Znane wszystkim powiedzenie ze szkolnych lat – po nazwisku to po pysku  nie tyczy się Portugalii.

Imiona i nazwiska w Portugalii to więc swoisty chaos, który w pewnym zakresie słowiańska dusza może zrozumieć, ale w praktyce istnieje wiele niepisanych reguł oraz tyle samo wyjątków. Mam jednak nadzieję, że nikogo już nie zdziwią podwójne imiona i nazwiska oraz różnorodny sposób ich używania w codziennym życiu.

4 komentarze

  • Żaneta Białek-Pereira Gago

    Ja się bardzo cieszyłam mogąc dodać do swojego nazwiska to portugalskie, dla mnie brzmi pięknie:)

    • Portugalskie Opowieści

      Żaneta, tak i przy okazji oryginalnie, zachowując swoją polską tożsamość 🙂 Ja też postawiłam na takie połączenie.

  • AleAlém

    Taka ciekawostka à propos nazwisk kojarzących się z przyrodą, a konkretnie nazw drzewek owocowych, np. Pereira, Oliveira, Carvalho, etc.
    To wrażenie ma wyjaśnienie historyczne. Kiedy na przełomie XV/XVIw. miały w Portugalii miejsce pogrom i prześladowanie Żydów (pod wpływem kastylijskiej małżonki króla Manuela I Szczęśliwego), Portugalia poszła w ślad za Hiszpanią i Żydzi przestali być mile widziani w kraju. Alternatywą dla nich, było przejście na chrześcijaństwo i przyjęcie nowego nazwiska – włansie jak Oliveira, Pereira, etc i nazywani byli „Cristãos-Novos” (pl. Nowi Chrześcijanie)
    Polecam ciekawy artykuł na ten temat: https://ncultura.pt/sobrenomes-judaicos-sefarditas-em-portugal-e-no-brasil/

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *